به نقل از «ایران اکونومیست»

خلبانی که به مهمانی انور سادات رفت

تاریخ انتشار: ۲۶ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۳۴۰۵۱

محمدرضا شاه پهلوی چرا و چگونه از ایران رفت؟ متن زیر که از کتاب انقلاب ایران به روایت رادیو بی بی سی انتخاب شده است به این مطلب می‌پردازد.

به گزارش خبرنگار تاریخ و اندیشه ایران اکونومیست، مخالفان شاه دیگر دریافته بودند که شاه قدرت پایداری را از دست داده است اما تصور نمی‌کردند که به این آسانی میدان را خالی کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

هر چند کسانی مثل علی امینی [نخست وزیر اسبق] که او را بهتر می‌شناخت نوشت که شاه تاب بحران‌های دشوار را ندارد:

شاه آدم باهوش و بافهمی بود ولی واقعا ضعف شخصیت داشت. آدمی بود که اصلا نمی‌توانست تصمیم بگیرد. آدمی بود که در مواقع آرامش مملکت برایش ایده آل بود ولی به محض این که به مشکلی برمی‌خورد خودش را می‌باخت، کما اینکه در قضیه مصدق خودش را باخت و از کشور فرار کرد. در این روزهای آخر منتهی به انقلاب ۵۷ هم خودش را باخت. تفاوتش با قوام السلطنه و مردانی ازاین قبیل، این بود که آنها مردانی استثنایی بودند که واقعا شهامت داشتند. شاه هم واقعا شاه خیلی خوبی در مواقع آرامش بود، اما به محض این که به اشکالی برمی‌خورد فورا ناراحت می‌شد.

 

کم کم رفتن شاه از حرف به عمل در می‌آمد و آیت‌الله خمینی حتی صحبت از مجازات شاه می‌کرد:

او[شاه] البته درصدد است که فرار کند و ملت ایران نباید بگذارد که او فرار کند. کسی که سی و چند سال بر این ملت تسلط پیدا کرده و کشتار کرده است و آن طور کشتار کرده است، دزدی کرده است و آن طور دزدی کرده است، خیانت کرده است و آن طور خیانت کرده است، جنایت کرده است و آن طور جنایت کرده است، مگر بشر می‌تواند او را به سزای اعمالش برساند.

بیماری سرطان

با این که در میان اطرافیان شاه صحبت از استقامت و پایداری در برابر انقلابیون هم بود اما به گفته داریوش همایون شاه تسلیم سرنوشت خود شده بود:

شاه در پنج شش ماه آخر حکومتش، هیچ شباهتی به محمدرضاشاه آریامهر نداشت. بیماری سرطان او را به رها کردن و قهر کردن از مردم کشانده بود. او از مردم قهر کرده بود و خود را سزاوار چنین واکنش هایی نمی‌دید. تظاهراتی که بر ضدش می‌شد در آغاز برای او باورکردنی نبود. وقتی [این تظاهرات] برایش مسلم شد به کلی رها کرد و ترجیح داد که اصلا در این مملکت نباشد. شاید از حدود هفت هشت ماه پیش از انقلاب درصدد رفتن از ایران بود. من اطلاع شخصی دارم که به نزدیکانش گفته بود که زندگی در اروپا بسیار هم خوش خواهد گذشت.

توصیه پاکروان به احسان نراقی

به گفته احسان نراقی [از مشاورین شاه و فرح پهلوی]، بسیاری از نزدیکان شاه هم دریافته بودند شاه قصد رفتن دارد و از این بابت نگران بودند:

یک روز که من پیش شاه می رفتم به پاکروان[ دومین رئیس ساواک] برخوردم. او آدم روشن و واردی بود. دست من را گرفت و گفت: پیش شاه می‌روی. گفتم بله. گفت نگذارید او برود. او آدم ترسویی است، فرار می‌کند. نگذارید او برود. او باید بماند و درست کند.

حسن پاکروان

پادشاهی کردن از چند کیلومتری ایران

به گفته ویلیام سولیوان سفیر وقت آمریکا در ایران که مکرر با شاه ملاقات می‌کرد، شاه می‌دانست باید برود اما نمی‌توانست این واقعیت را بپذیرد:

گمان می‌کنم او این تصمیم را وقتی گرفت که ارتشبد ازهاری نخست وزیر دولت نظامی دچار حمله قلبی شد و از کار کناره گیری کرد. شاه می‌دانست باید برود ولی عواقب این کار را نمی‌توانست به خود بقبولاند. مثلا گاهی می‌گفت به جای ترک ایران شاید بهتر باشد با کشتی خود به فاصله پنج کیلومتری آب های مرزی ایران برود.

استدعای فرماندهان ارتش

این دودلی های شاه دلایل متعددی داشت. از جمله این که بسیاری از فرماندهان ارتش و در راس آنها ارتشبد قره باغی[ رییس ستاد بزرگ ارتشداران] با رفتن او مخالف بودند:

با وجود این که اعلیحضرت موقع معرفی دولت آقای بختیار گفته بودند که ما ممکن است برای معالجه به خارج برویم، ولی من در تمام مدت می‌دیدم که بعد از رفتن اعلیحضرت چطور خواهد شد و همیشه مخالف بودم. قرار گذاشته بودیم هر دفعه هر کس پیش ایشان می‌رود از او استدعا کند که از رفتن صرف نظر بفرمایند و تشریف نبرند. خود اعلیحضرت هم در کتابشان نوشته‌اند که فرماندهان ارتش از من می‌خواستند که نروم و می‌گفتند اگر شما بروید ارتش متلاشی خواهد شد.

شاه: چه می گویی قره باغی؟

اردشیر زاهدی از معدود نزدیکان مورد اعتماد شاه هم به او توصیه می کرد در ایران بماند:

اگر اعلیحضرت از ایران خارج نمی شدند ارتشمان نابود نمی‌شد و ارتش می توانست صلح و آرامش را در مملکت برقرار کند.

اما شاه برای نظر آمریکا اهمیت زیادی قائل بود. ارتشبد قره باغی می‌گوید آمریکا دیگر صلاح نمی‌دانست شاه در ایران بماند:

استدعا کردم که اعلیحضرت از مسافرت صرف نظر بفرمایند. به من فرمودند: چه می‌گویی؟! الان سفیر آمریکا با ژنرال هایزر اینجا بودند و از من ساعت و روز حرکتم را خواستند.

ژنرال هایزر

اظهار پشیمانی شاه از ترک ایران

سرانجام شاه پای رفتن پیدا کرد اما جای رفتن نبود. اینجا بود که به گفته داریوش همایون، شاه پشیمان شده بود که چرا گذاشت کار به اینجا بکشد:

وقتی هامیلتون جردن[ رییس ستاد کاخ سفید] به دیدار شاه رفته و گفته بود هیچ کشوری جز پاناما حاضر به پذیرش او نیست، چون مکزیکی‌ها ردش کرده بودند و آمریکایی‌ها هم می‌خواستند ردش کنند، او آن موقع به هامیلتون گفت که شاید من اشتباه کردم و ایران ارزش دفاع داشت. ولی قبل از آن امیدوار بود می‌تواند در خارج از ایران آسوده زندگی کند و هیچ وقت به فکر مقاومت نیفتاد.

هامیلتون جردن( اول از سمت راست) حامل پیام ناخوشایندی برای شاه بود

استقبال سادات

پیدا کردن جا برای شاه با اردشیر زاهدی بود:

با پرزیدنت انور سادات و با اعلیحضرت ملک حسین پادشاه اردن واعلیحضرت ملک حسن شاه مراکش تماس گرفتم. آنها با نهایت مردانگی اعلیحضرت را دعوت کردند. روی همین اصل بود که خوشبختانه اعلیحضرت، نخست به مصر رفتند. سادات واقعا مردانگی بی‌نهایت از خود نشان داد و همین طور ملک حسن. در پذیرایی این دو فرد از اعلیحضرت فکر می‌کنم اگر آنها به مهمانی ما آمده بودند این قدر که آنها از ما پذیرایی می‌کردند ما نمی‌توانستیم بکنیم.

انور سادات و جیمی کارتر

آخرین دیدار با سفیر آمریکا

بالاخره رفتن شاه قطعی شد. ویلیام سولیوان آخرین دیدارش با شاه را این طور وصف می‌کند:

خداحافظی غمگینی بود. دم در دست او را فشردم. هم من و هم خودش می‌دانستیم که دیگر هیچ وقت برنخواهد گشت. اما هر دو این طور وانمود کردیم که دارد برای یک تعطیلات کوتاه مدت از کشور خارج می‌شود.

دیدار شاه با کارتر رییس جمهور وقت آمریکا/ ویلیام سولیوان نفر چهارم از دست راست

خاطره شاه از خروج آخر

روز ۲۶ دی ماه ۱۳۵۷ شاه از ایران خارج شد. خود شاه بعدها در مصاحبه‌ای با یک خبرنگار خارجی از جو غم انگیز خداحافظی در آن روز در فرودگاه صحبت کرد:

من از آن واکنش‌هایی نشان ندادم که بعضی از شخصیت‌های معاصر یا تاریخ گذشته از خود نشان داده‌اند. اما شدیدا متاثر شده بودم از حالت این همه افسران جا افتاده و با قدرت که مثل بچه‌های کوچک گریه می‌کردند. به طوری که نمی‌توانستم چیزی بگویم، صدایی از گلویم در نمی‌آمد.

تا وقتی هواپیمای شاه فرودگاه مهرآباد را ترک کرد، فقط اطرافیان و نزدیکان شاه از ماجرا اطلاع داشتند. مردم خبر رفتن شاه را ساعتی بعد از اخبار ظهر رادیو تهران شنیدند:

شاهنشاه در گفت وگویی کوتاه با خبرنگاران گفتند که تهران را به سوی آسوان مصر ترک خواهند گفت و چند روزی در آنجا استراحت خواهند کرد. امیدوارم که دولت [بختیار] بتواند در ترمیم گذشته و در پایه گذاری آینده موفق شود.

بختیار: رهبران مذهبی در سیاست دخالت نکنند

به مجرد شنیدن این خبر مردم به خیابان ها ریختند. رادیو بی بی سی خبر داد:

شاه ایران که بامداد امروز بی‌خبر از کشور خارج شد اکنون در مصر است. خبرنگاران می‌گویند شاه در حالی که از پله های هواپیمای شخصی خود بالا می‌رفت گریه کرد و خودش هواپیما را تا آسوان خلبانی کرد. در آنجا سادات و رهبران دیگر مصر از او استقبال کردند.

شاهپور بختیار

اندکی پیش از رفتن شاه، مجلس شورای ملی برنامه دولت بختیار را تصویب کرد. دکتر بختیار در پارلمان گفت هیچ دولتی نمی‌تواند مسائل کشور را ظرف چند روز حل کند و تقاضای مهلت کرد. همچنین گفت پیشوایان مذهبی باید از دخالت درسیاست خودداری کنند و وظیفه آنها این است که به دولت و مردم الهام و ارشاد بخشند. به محض این که خبر رفتن شاه در تهران پخش شد، صحنه های وجد و سرور برپا شد و هزاران نفر وارد خیابان ها شدند. آنها می‌رقصیدند و بوق های اتومبیل های خود را به صدا در می‌آوردند. این صحنه هادر بسیاری از شهرها و قصبات دیگر در سراسر کشور منعکس شد.

سربازان کناری ایستاده بودند و بعضی از آنها در ابراز وجد و سرور به مردم پیوستند. آیت الله خمینی از پاریس از تحولات اخیر ابراز خشنودی کرد ولی گفت گه رفتن شاه فقط باید قدم اول باشد و هدف پایان دادن به تسلط بیگانگان بر ایران است. آیت الله خمینی گفت که در وقت مناسب به ایران بازخواهد گشت ولی تاریخ مراجعت خود را ذکر نکرد و گفت قصد او تشکیل یک حکومت موقت است واین حکومت یک مجلس موسسان که منتخب ملت است برپا خواهد کرد تا قانون اساسی جدیدی برای یک جمهوری اسلامی تدوین و تصویب کند.

منبع: انقلاب ایران به روایت رادیو بی بی سی، مرکز نشر اسناد انقلاب اسلامی

  منبع: خبرگزاری ایرنا برچسب ها: انور سادات ، امام خمینی

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: انور سادات امام خمینی آن طور انور سادات رفتن شاه

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۳۴۰۵۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

جزییات حادثه مسمومیت پزشکان در مهمانی شیراز/ یک پزشک: مسمومیت با «متانول» نبوده/ هیچ‌کس به کما نرفته؛ خبر نارسایی کلیوی چند تن دیگر کذب است؛ این اشخاص به درخواست خودشان دیالیز شدند

به گزارش جماران؛ خبرآنلاین نوشت: در پی انتشار خبر مسمومیت الکلی ۲۹ نفر از پزشکان در شیراز، یک پزشک می‌گوید: «خبر نارسایی کلیوی چند تن از مهمانان در این حادثه، صحت ندارد و این اشخاص به درخواست خودشان دیالیز شدند.»

اخبار منتشرشده از سوی رسانه‌های رسمی تا به امروز، حاکی از آن است که طی این اتفاق، چند تن از مهمانان دچار نارسایی کلیوی شده‌اند، یک پزشک زن فوت شده و یک پزشک دیگر به کما رفته است.

خبر «نارسایی کلیوی چند تن از پزشکان» کذب است

دکتر هادی یزدانی، پزشک و دکترای حرفه‌ای پزشکی، پیرویِ این موضوع در قالب اطلاعات تکمیلی و معتبر می‌گوید: «خبر فوت پزشک خانم در این حادثه صحت دارد، اما خبری که مبنی بر نارسایی کلیوی چند تن دیگر از پزشکان منتشر شده، به ضرس قاطع غلط است.»

او، به نقل از منابع موثق محلی، اشاره می‌کند: «پنج نفر از حاضران در مهمانی به درخواست خود، دیالیز کلیوی شدند. آزمایش‌های انجام‌شده، نشان‌دهنده اسیدوز خون در این افراد بود؛ که سبب شد این پنج نفر با آگاهی و خواست شخصی دیالیز انجام دهند.»

هم‌چنین بر اساس پیگیری‌های صورت‌گرفته از سوی خبرآنلاین و گفت‌وگو با یکی از پزشکان شیراز، مشخص شد که «هیچ‌یک از این افراد به کما نرفته‌اند و اخباری که پیرامون این موضوع در حال انتشار است، صحت ندارد. حتی خبر «مسمومیت ۲۹ نفر» نیز کذب است؛ زیرا در مجموع حدود پنج [الی شش] نفر دچار مسمومیت شده بودند که با انجام دیالیز، شرایطشان بهبود یافت.»

به بیان ساده‌تر، تنها تلفات ناشی از این اتفاق، فوت یک پزشک زن است و باقی افراد در سلامت کامل به سر می‌برند.

حادثه اخیر، مسمومیت با «متانول» نبوده؛ نتایج آزمایشات چیز دیگری را نشان می‌دهد

در ادامه گفت‌وگو، این پزشک تصریح می‌کند: «مسمومیت اخیر، ناشی از مصرف متانول نبوده؛ چرا که بررسی‌ها و نتایج آزمایشات، مصرف ماده‌ای دیگر به نام «اتیلن گلیکول» را تأیید می‌کند.»

دکتر مهرداد شریفی، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی شیراز، نیز پیش‌تر اعلام کرده بود که «مشروبات مورد استفاده در این مهمانی، تقلبی و دست‌ساز و حاوی الکل صنعتی بوده است».

شایان ذکر است که در روند تولید مشروبات الکلی (اتانول)، برخی ترکیبات سمی، به‌ویژه متانول، بدون دخالت خارجی و به مقدار بسیار کم طی فرآیند تخمیر شکل می‌گیرند و سبب سمی شدن نوشیدنی می‌شوند. اما در خصوص اتیلن گلیکول باید گفت که این یک ماده شیمیایی و صنعتی است و معمولاً در فرآورده‌هایی مانند ضد یخ برای موتور اتومبیل استفاده می‌شود و مصرف خوراکی آن به هیچ‌وجه رایج و مرسوم نیست.

دکتر مهرداد اسماعیلیان، متخصص طب اورژانس و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در این‌باره به خبرآنلاین می‌گوید: «اتیلن گلیکول در فرآیند تخمیر مشروبات الکلی تولید نمی‌شود و اگر نتایج آزمایشات مندرج در پرونده پزشکان مسموم شیراز نشان‌دهنده مصرف اتیلن گلیکول باشد، قدری عجیب است و محتمل است که این ماده به‌صورت دستی و با دخالت خارجی به نوشیدنی‌ها افزوده شده باشد؛ چرا که تشکیل طبیعی آن در مکانیسم تولید الکل جای نمی‌گیرد.»

او ادامه می‌دهد: «اغلب مسمومیت‌های الکلی در ایران ناشی از مصرف الکل‌های دست‌ساز است و به این دلیل که در روند تولید این مشروبات هیچ نظارت و کنترلی روی فرآورده وجود ندارد، تشکیل ترکیبات سمی در الکل ناگزیر است.»

تا وقتی سطح اتانول در خون بالا باشد، علائم مسمومیت ظاهر نمی‌شوند مراجعه به پزشک در ساعات اولیه را جدی بگیرید

یکی از عمده مشکلاتی که در خصوص مسمومیت‌های الکلی مطرح است، تعلل در مراجعه به مراکز درمانی است؛ که البته این قصور از سوی مصرف‌کننده نیست، بلکه علائم با تأخیر بروز پیدا می‌کنند. به عبارتی، مصرف‌کننده در ساعات اولیه هیچ‌گونه اختلال بینایی، کاهش سطح هوشیاری، مشکلات مغزی و ... را تجربه نمی‌کند.

اسماعیلیان در توضیح این مسئله می‌گوید: «علت دیر نمایان شدن علائم مسمومیت این است که در لحظات نخست پس از مصرف مشروبات الکلی، سطح اتانول در خون بالاست؛ اما به مرور و با پایین آمدن سطح اتانول در طی فرآیند جذب و متابولیسم، متانول خود را نشان داده و عملکرد بدن فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ آن وقت تازه علائم مسمومیت نمود پیدا می‌کنند.»

او ادامه می‌دهد: «بسته به میزان مصرف، شدت علائم و زمان بروز آن در افراد متفاوت است؛ حتی در برخی موارد ممکن است علائم تا ۲۴ ساعت بعد هم ظاهر نشوند و فرد متوجه مسمومیت نشود. اما در اغلب موارد ۶ الی ۱۲ ساعت پس از مصرف، علائم نمود پیدا می‌کنند.»

مسمومیت با متانول چگونه از مسمومیت با اتیلن گلیکول تمییز داده می‌شود؟

بنا به گفته این متخصص طب اورژانس، عمده عوارض مصرف متانول، مغزی است؛ به طور مثال در پی مصرف متانول، ممکن است مصرف‌کننده در پی علائم عصبی، دچار کاهش سطح هوشیاری شود، یا اعصاب چشمی درگیر شوند که در بر دارنده اختلالات بینایی و حتی کوری است. در مواردی که حجم مصرف بسیار زیاد باشد، فرد دچار ایست قلبی-تنفسی می‌شود و احتمال مرگ بالاست.

اما عوارض مسمومیت با اتلین گلیکول اغلب کلیوی است، هرچند عوارض مغزی نیز در این مورد قابل مشاهده است اما سطح آن نسبت به مسمومیت با متانول کمتر است و در عوض، صدمات کلیوی جدی‌تر، اختلال در عملکرد قلبی، ریوی و حتی مرگ را به همراه دارد.

اسماعیلیان در رابطه با نحوه تشخیص دقیق نوع مسمومیت می‌گوید: «آزمایش گاز خون شریانی (ABG)، بهترین راه برای تمییز مسمومیت با اتیلن گلیکول از متانول است؛ که طی آن اگر در ادرار مصرف‌کننده، «کریستال کلسیم اگزالات» مشاهده شد، مسمومیت با اتیلن گلیکول تشخیص داده می‌شود.»